Mediator Ali al Hadaui: “Cultuur is geen monolithisch blok”

Sinds 2012 draait Ali al Hadaui mee als professioneel mediator in Nederland en in het buitenland. Hij behoort, met zijn Marokkaanse achtergrond, tot de schaarse groep mediators met een bi-culturele achtergrond. Ali heeft veel ervaring met interculturele mediations. Ali deelt in dit interview zijn kennis van het vak en een bijzondere mediationzaak die hem is bijgebleven.

Ali, waarin zie jij de toegevoegde waarde van interculturele mediation?

Ik merk aan mijn cliënten dat zij behoefte hebben aan een mediator die ervaring heeft met interculturele mediation. Zij waarderen het dat er niet slechts rekening wordt gehouden met het conflict, maar ook met de culturele achtergrond van de personen in kwestie. Kennis van symboliek, taal, normen en waarden zijn hierbij belangrijk.

Conflicten zijn cultureel bepaald. Iets wat in de Nederlandse cultuur als normaal gedrag wordt beschouwd, kan in een andere cultuur heel gevoelig liggen. Conflicthantering is eveneens cultureel bepaald, de weg naar vrede of verzoening verschilt enorm tussen culturen. Wanneer mediators hier kennis van hebben, vergroten zij gegarandeerd de slagingskans van hun mediations.

Wat vind jij het meest uitdagendste in interculturele mediations?

Om mijn eigen kennis van een cultuur opzij te zetten. Toen ik startte als mediator dacht ik, vanwege mijn eigen achtergrond, alles te weten over de Marokkaanse cultuur. Echter, inmiddels weet ik dat het veel belangrijker is om te focussen op hoe de persoon in kwestie de cultuur ervaart. Neem bijvoorbeeld de Nederlandse cultuur. Iemand in Den Haag of Twente kan deze compleet anders ervaren en er andere waarden aan hechten. Het is essentieel om te beseffen dat cultuur geen monolithisch blok is, en dat iedere zaak vanuit de beleving van de persoon in kwestie begrepen dient te worden.

Wat zijn volgens jou de drie belangrijkste aspecten/elementen van interculturele mediation?

1. Nieuwsgierigheid. Ook al heb je al honderden zaken gedaan met dezelfde variabelen, blijf altijd nieuwsgierig naar wat de cliënten beweegt om tot een oplossing te komen.

2. Relatiebeheer. Dit is in interculturele mediations iets belangrijker dan in ‘reguliere’ mediations. Ik merk dat cliënten met een interculturele achtergrond meer tijd nodig hebben om hun verhaal te vertellen. Mensen die uit een cultuur komen waarin groepsdynamiek belangrijk is, willen jou eerst kunnen duiden en vertrouwen, voordat zij hun verhaal doen. Ik merk bijvoorbeeld dat het helpt als ik cliënten met een Arabische achtergrond aanspreek met ‘broer’ of ‘zus’, zoals ‘broer Mohammed’. Hiermee maak ik diegene namelijk een onderdeel van mijn netwerk en dit wordt geapprecieerd.

3. Vertrouwen kweken.

Kan een autochtone, Nederlandse, mediator in interculturele mediations dezelfde impact hebben als jij?

Ja, dat kan zeker. Het helpt bepaalde cliënten natuurlijk om de beslissing voor mediation te maken, als zij zien dat de mediator eveneens een interculturele achtergrond heeft. Dit zorgt vaak voor herkenning en identificatie. Maar uiteindelijk gaat het niet om de mediator. Het gaat om de partij zelf. Als de mediator nieuwsgierig en dapper genoeg is om zijn of haar eigen culturele normen en waarden tijdelijk opzij te zetten, dan kan deze mediator het conflict tot een succesvol einde brengen. Dit vereist een bepaalde mindset en dit kost misschien iets meer moeite voor een autochtone mediator, maar het kan zeker.

Je bent werkzaam als mediator in straf-, arbeids- en familiezaken. Zie jij dezelfde elementen van interculturele mediation in deze gebieden terugkomen? Of merk jij verschillen op?

In arbeidszaken met een intercultureel element twijfelen cliënten soms of zij beoordeeld worden op hun handelen of op zijn of haar uiterlijk en etnische achtergrond. Dit zie ik in familiezaken niet terug.

In familiezaken met een intercultureel element zie ik het belang van de groepsdynamiek sterk terugkomen. Hoewel ik in de mediation alleen met de betrokken partijen aan tafel zit, is het conflict onderdeel van een groter collectief geheel. De acties van deze individuen stralen af op de hele gemeenschap. De families zijn dus nauw bij de zaak betrokken. Ik geef daarom altijd in de mediation aan dat ik dit begrijp, en ik adviseer dat zij hun gemeenschap meenemen in het proces waarin zij afspraken met elkaar maken.

Een algemeen element dat ik vaak (maar niet altijd) zie terugkomen in interculturele mediations, is religie. Wanneer mensen boos, verdrietig of depressief zijn, vraag ik hen waar zij toch hun kracht vandaan halen. Het antwoord is heel vaak religie. Daarom neem ik dit mee in mijn mediations. Ik probeer bijvoorbeeld met behulp van teksten uit de Koran iemand een goede keuze te laten maken.

Kan interculturele mediation ook voor andere professionals van toegevoegde waarden zijn?

Ja, in allerlei beroepen en situaties komt kennis van interculturele mediation van pas. Denk bijvoorbeeld aan professionals in de zorgsector. Verwerking van emoties waar zij dagelijks mee te maken krijgen zoals verlies, rouw en woede, zijn cultureel bepaald. Ook voor professionals werkzaam op P&O-afdelingen valt er veel te winnen. Door beter bekend te zijn met de culturele achtergrond van de werknemers kan er meer bereikt worden op de werkvloer.

Hoe zou jij interculturele mediation in de komende jaren graag zien ontwikkelen?

Ik draai sinds 2012 mee als professioneel mediator en ik vind dat er eigenlijk weinig ontwikkeling is op het gebied van interculturele mediation. Neem alleen al het handboek van mediation door voormalig Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer, deze wordt al jaren gebruikt om mediators op te leiden. Hier staat nog steeds maar één klein stukje in over interculturele mediation.

Daarnaast, kijkend naar het aantal mediators met een bi-culturele achtergrond die geregistreerd zijn bij de Mediatorsfederatie Nederland (MfN), zij zijn helaas op één hand te tellen. Als deze groep uitbreidt, wordt mediation vast aantrekkelijker voor veel meer mensen. Nederland is een multiculturele samenleving en dat er vraag is naar interculturele mediators kan ik uit eigen ervaring beamen. Mijn praktijk bulkt van de opdrachten. Het zou dus mooi zijn als er meer interculturele mediators bijkomen.

Hoe denk jij dat deze verandering bewerkstelligd kan worden?

Een aanpassing in het selectieproces kan hierbij helpen. Om mediator te worden dien je een assessment af te leggen, op basis daarvan worden je capaciteiten beoordeeld. Het zou een mooie stap zijn als in ieder geval één van de panelleden die deze assessments beoordeelt een bi-culturele achtergrond heeft. Ik hoop dat we hier in de nabije toekomst veranderingen in gaan zien.

Als jij mediators iets mee mag geven over interculturele mediation, hoe luidt dan jouw antwoord?

Ik weet dat er mediators zijn die zeggen, ‘ik doe geen zaken met een intercultureel element meer want ik kom maar niet verder. De zaken komen niet tot een goed einde en dit heeft een negatief effect op mijn zelfvertrouwen’. Mijn advies luidt: doe alsjeblieft een derde, vierde, vijfde, zesde zaak. Dat ‘aha moment’ zal komen, laat je vooral niet ontmoedigen. Als je echt interesse hebt in interculturele mediation, doe dan zo veel mogelijk ervaring op. Uiteindelijk volgt er dan een zaak waarbij het wél lukt.

Om een beeld te schetsen van zaken waar een interculturele mediator zoal mee te maken krijgt, geeft Ali een voorbeeld van een zaak die hem is bijgebleven. Lees hieronder hoe hij een jarenlang conflict tussen twee gezinnen tot een rustpunt bracht, mede door het inbrengen van religie.

Samen met een collega behandelde ik een mediationzaak tussen twee mannen. Zij hadden eigenlijk geen eens ruzie met elkaar. Het waren buren, en het conflict was ontstaan tussen hun twee gezinnen. Beide mannen waren van Marokkaanse afkomst. Zij hadden geen hechte band, maar er was sprake van goed buurmanschap. Zij groetten elkaar en gaven elkaar cadeaus bij religieuze feestdagen. Deze band werd verstoord toen één van de kinderen ruzie maakte met de kinderen van de ander. Een onschuldig akkefietje groeide uit tot een groot conflict. De ouders in beide gezinnen behoorden tot de eerste generatie immigranten. En zij waren eigenlijk een beetje ‘op’. Deze mannen wilden niet te veel weten van dit conflict, zij wilden op hun oude dag slechts rust en vrede. Dit werd door hun omgeving echter niet geaccepteerd. De echtgenotes verweten de mannen dat zij de eer van de familie niet bewaakten en dat zij lafaards waren door niet op te komen voor hun kinderen. Dit deed natuurlijk pijn bij de vaders. Zodoende kwamen zij toch in actie en het conflict hield de gezinnen en de straat jarenlang in spanning. Wij hebben met één van de vaders een warme brief naar de andere vader geschreven. Hierin heeft hij op één A4-tje geschreven dat het zo spijtig is dat de situatie uit de hand is gelopen, zeker omdat zij altijd goede buren waren geweest. Kortom, hij vroeg aan de buurman om zijn hart te openen. De brief is ook in het Arabisch vertaald en wij hebben deze naar de buurman gebracht. Toen wij de brief aan de buurman gaven, kon hij het niet geloven, hij zei, ‘is dit echt door de buurman geschreven? Júllie hebben dit zeker geschreven?’. Nadat wij aangaven dat dit echt door de buurman was geschreven, ontdooide hij. Na de warme brief hebben wij, partijen en mediators, in de moskee afgesproken voor een gezamenlijk gesprek. Toen het gebed klaar was zijn wij blijven zitten en ontstond er een emotioneel gesprek. Het leek erop dat niets werkte en dat we zonder succes de moskee zouden verlaten. Tot er iets heel bijzonders gebeurde. De buurman die de warme brief had geschreven, kuste het voorhoofd van zijn gesprekspartner. Dit is een enorm sterke symboliek in de Arabische cultuur. Dit doe je echt alleen bij je vader of moeder of als je iemand om vergiffenis vraagt. Het is vergelijkbaar met voor iemand op de knieën gaan. Ik zeg niet dat dit het gehele probleem heeft opgelost maar dit liet mij zien dat succes was bereikt. En als je deze symboliek niet herkent, was je als mediator misschien langer doorgegaan terwijl dit niet nodig was. Na het bezoek aan de moskee hebben wij niets meer van hen, de gemeente of politie meer gehoord. Hiermee hebben we, mijns inziens, een jarenlang conflict op een hele mooie en natuurlijke manier kunnen oplossen.